Những biến đổi & bệnh ngoài da của mẹ trong suốt thời kì mang thai

 Da là cơ quan lớn nhất trên cơ thể, có nhiệm vụ bao bọc, che chở cơ thể khỏi sự ảnh hưởng không có lợi của môi trường bên ngoài. Ngoài ra, chức năng chính của da còn để điều hòa, cảm nhận nhiệt độ, tổng hợp vitamin B và D… Khi có bầu, cũng như tất cả những bộ phận khác, da sẽ bị ảnh hưởng. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn các kiến thức về các biến đổi và bệnh ngoài da bên trong suốt thai kỳ để có thể chủ động chăm sóc cho làn da được tốt nhất. Cùng dịch vụ sàng lọc trước sinh gentis tìm hiểu ngay nhé !

Những thay đổi & bệnh ở ngoài da của mẹ trong suốt thời kỳ mang thai

Các thay đổi ngoài da ở phụ nữ có thai

Thay đổi sắc tố gây sạm da, thâm

Phần lớn các thay đổi sắc tố trong thời kì có thai là tăng sắc tố gây nên những đám sạm trên da, thường thấy là thâm đường giữa bụng, thâm quầng vú, núm vú, sinh dục, nách, mặt trong đùi… những vị trí trước khi có thai đã tăng sắc tố sẽ trở nên thâm hơn.

Khoảng 50% các trường hợp phụ nữ mang thai sẽ xuất hiện những đám thâm ở mặt gọi là rám má (nám má hay melasma). Nám có thể ở khắp mũi, má, trán. Những phụ nữ da sáng và tiếp xúc với ánh sáng nhiều thì bị nhiều hơn. Nám da có thể giảm dần vài tháng sau sinh, nhưng đôi khi lại tồn tại vĩnh viễn.

Nguyên nhân của thâm da là do estrogen, progesterone tác động lên tế bào sắc tố gây sản xuất nhiều melanin hơn.

Thay đổi ở lông, tóc và móng

Thay đổi có thể khiến chị em có rất nhiều hoặc rất ít lông, tóc. Khi mang thai, một số người thấy lông ở mặt, cánh tay, chân nhiều và đen hơn, trong khi tóc trên đầu có thể lại thưa hơn. Nguyên nhân là do rụng tóc telogen (tóc ở giai đoạn ngừng triển) Rụng tóc có thể kéo dài từ 1- 5 tháng cho đến 15 tháng sau khi sinh, tuy nhiên không cần điều trị vì tóc sẽ mọc lại hoàn toàn.

Khi mang thai móng có thể bị dòn, móng có rãnh khía hoặc tách móng ở cuối gốc móng còn gọi là bong móng.

Thay đổi các tuyến

Khi mang thai chức năng của tuyến mồ hôi tăng lên, chức năng của tuyến bã lại giảm xuống. Hoạt động của tuyến giáp cũng tăng lên làm tăng hoạt động của tuyến mồ hôi.

Các bệnh do ảnh hưởng của tuyến mồ hôi là miliaria (các ban do nóng) và tăng tiết mồ hôi. Các tuyến bã ở các vùng núm, tuyến Montgomery to ra trong thời kì có thai. Ngoài ra có thể gặp bệnh trứng cá trong thời kì mang thai.

Các thay đổi mô liên kết và mạch máu trong thời kì mang thai

Thay đổi của mô liên kết

Các vết rạn da thường phát triển vào nửa sau của thai kì với biểu hiện là những vết màu đỏ sáng hoặc đỏ tím. Phần lớn vết rạn khu trú ở vùng bụng dưới, nhưng cũng có thể thấy ở đùi, mông, hông, vú và cánh tay. Ở người da trắng các rạn da thường có màu hồng nhạt, nhưng những người da sẫm thì các vết rạn sẽ có màu sáng hơn vùng da xung quanh. Đo độ mờ da gáy ở tuần bao nhiêu của thai kì ?

Các vết rạn thường không đau, nhưng do sự căng và duỗi ra của da nên có thể gây cảm giác ngứa và châm chích.

Các yếu tố thường liên quan đến hình thành vết rạn:

• những người có mẹ bị rạn da;
• những người mang thai lần trước bị rạn;
• những người mang thai tăng cân nhanh và quá mức.

Nguyên nhân rạn da là do có sự chia cắt sợi collagen của da. Sau khi sinh, các vết rạn thường mờ đi thành màu bạc trắng, dần teo da và lõm xuống và tồn tại rất lâu.

Các thay đổi về mạch máu

Khi có thai thì các mạch máu nhỏ và các mao mạch sẽ tăng sinh. Phần lớn các mạch máu đều to hơn để cung cấp nhiều máu hơn. Khoảng 50% phụ nữ thấy dãn mạch hình mạng nhện ở mặt, cổ. Ngoài ra cũng có thể thấy ở ngực, bàn tay hay chân. Bàn tay có thể thấy đỏ lan tỏa. Lợi đỏ và dễ chảy máu.

Khoảng 40% phụ nữ có thai có dãn tĩnh mạch chi dưới do các thay đổi của mạch máu và áp lực đè nén của thai nhi lên tĩnh mạch chậu. Hiện tượng này thường xảy ra vào 3 tháng giữa hoặc 3 tháng cuối của thai kì.

Ngoài ra, do sự thay đổi nhanh chóng, thất thường của các mạch máu nhỏ có thể gây nên hiện tượng mặt đỏ hay nhợt nhạt, nóng hay lạnh, phát ban. Trầm trọng hơn có thể thấy hiện tượng Raynaud’s.

Các bệnh da trong thời kì mang thai

Một số bệnh da xuất hiện trong thai kì không gây ảnh hưởng gì lớn cho mẹ và thai nhi, nhưng có những bệnh da lại gây nguy hiểm cho cả mẹ và thai nhi. Dưới đây là một số bệnh da có thể gặp trong thời kì mang thai:

Mày đay sẩn ngứa hay phát ban đa dạng ở phụ nữ có thai

Mày đay sẩn ngứa (Pruritic Urticarial Papules and Plaques of Pregancy PUPPP) hay phát ban đa dạng (Polymorphic Eruption of pregnancy) là bệnh phát ban hay gặp nhất ở phụ nữ có thai. Thông thường bệnh hay xuất hiện lần đầu tiên vào 3 tháng cuối thai, xấp xỉ tuần thứ 35 của thai kì.

Phần lớn mày đay sẩn ngứa xuất hiện đầu tiên từ trên các vết rạn da ở vùng bụng. Thương tổn khởi phát là các ban mày đay nhỏ, màu đỏ, hơi phù nề. Các ban này liên kết với nhau thành đám sẩn mày đay ở vùng bụng. Đôi khi trên các ban có thể thấy mụn nước nhỏ. Sau vài tuần, các đám ban sẩn có thể lan đến đùi, mông, ngực, cánh tay, lưng… và thường rất ngứa.

Rất may là tình trạng mày đay sẩn ngứa thường không nguy hại cho bà mẹ và em bé. Bệnh thường kéo dài khoảng 6 tuần và tự khỏi sau khi sinh khoảng 1 2 tuần, nhưng ngứa thì có thể tồn tại lâu hơn..

Ứ mật trong gan (ICP)

Biểu hiện thường gặp nhất của ứ mật trong gan là ngứa, điển hình là xuất hiện vào 3 tháng cuối thai và thường thấy ở những phụ nữ mang thai đôi, thai ba.

Ngứa bắt đầu ở lòng bàn tay, bàn chân sau đó lan ra các vùng còn lại của cơ thể. Có thể thấy các ban đỏ xuất hiện trên các vết ngứa, cào xước. Khoảng 10 15% các trường hợp xuất hiện vàng da, điển hình là vào tuần thứ 2 đến thứ 4 sau khi có ngứa. Tuy nhiên, sau khi sanh, cả ngứa và vàng da đều tự khỏi. Khoảng 40 -50% trường hợp ứ mật trong gan có thể tái phát ở lần có thai sau.

Các dấu hiệu kèm theo thường là chán ăn, mệt mỏi, phân nâu, nước tiểu thẫm và khó chịu vùng thượng vị. Nhiễm khuẩn đường tiết niệu cũng thường gặp hơn với những phụ nữ không bị. Thiếu Vitamin K mắc phải có thể thấy ở phụ nữ bị ứ mật trong gan kéo dài

Nguyên nhân là do tổn thương quá trình bài tiết mật, gây ứ đọng những hồ muối mật trong gan. Acid mật tăng lên trong máu làm tăng lượng mật vào cơ thể, lắng đọng trong da gây ra ngứa dữ dội. Nồng độ cholesterol, triglyceride và bilirubin cũng tăng lên.

Chốc dạng herpes (Impetigo herpetiformis)

Bệnh hiếm gặp, được coi là một hình thái lâm sàng của vảy nến thể mủ mặc dù người bị chốc dạng herpes thường không có tiền sử cá nhân hoặc gia đình bị bệnh vảy nến.

Biểu hiện điển hình thường bắt đầu vào 3 tháng cuối của thai kì. Thương tổn đầu tiên là những mảng đỏ xuất hiện ở mặt trong đùi hay bẹn, phần trước và sau cổ. Trên các mảng đỏ da là những mụn mủ nhỏ li ti chứa đầy mủ, cụm lại thành đám và có khuynh hướng lan ra xung quanh. Những mụn mủ mới xuất hiện trên nền ban đỏ gờ lên ở ngoại vi, trong khi đó những mụn mủ ở trung tâm xẹp xuống bong vảy và lành giữa. Các mụn mủ sẽ lan đến vùng thân mình và chi, nhưng rất ít khi ở mặt, bàn tay và bàn chân. Tuy nhiên các ban có thể thấy thương tổn ở niêm mạc miệng và giường móng. Các mụn mủ này không bị nhiễm khuẩn.

Sẩn ngứa nang lông (pruritic folliculitis)

Sẩn ngứa nang lông điển hình thường phát vào 3 tháng giữa của thai kì. Khởi phát là các nốt màu đỏ nhỏ không có mủ. Các thương tổn thường ở vai, nửa lưng trên, cánh tay, ngực và bụng tương tự trứng cá. Nuôi cấy thương tổn không thấy vi khuẩn. Có thể rất ngứa. Có thể tự khỏi sau sinh 2 3 tuần.

Căn nguyên bệnh chưa rõ ràng. Một vài nghiên cứu thấy rằng bệnh xuất hiện là do thay đổi hormon. Tuy nhiên trong một nghiên cứu lại cho thấy các phụ nữ bị tình trạng này không có sự bất thường về nồng độ hormon.

Điều trị sẩn ngứa nang lông tương tự như trứng cá mức độ nhẹ. Một số trường hợp được bôi bằng Benzoyl peroxide có hiệu quả, không cần cho kháng sinh. Uống kháng Histamin có thể có tác dụng điều trị ngứa.

Ảnh hưởng đến thai nhi: có nhiều báo cáo khác nhau về ảnh hưởng sẩn ngứa nang lông trên phụ nữ có thai. Một nghiên cứu thấy bệnh làm tăng tỉ lệ trẻ đẻ cân thấp. Tuy nhiên một nghiên cứu khác lại không thấy như vậy. Tình trạng này không làm tăng nguy cơ đẻ non hay sảy thai.

Bệnh Pemphigoide ở phụ nữ có thai (pemphigoide gestationis)

Bệnh Pemphigoid ở phụ nữ có thai (Pemphigoid gestationis PG) còn được gọi là bệnh herpes thai nghén (Herpes gestationis HG) mặc dù bản chất bệnh này không liên quan đến nhiễm bất kì loại virus nào. Đây là bệnh tự miễn, có ngứa và hiếm gặp ở phụ nữ mang thai.

Bệnh thường xuất hiện trong 3 tháng giữa, 3 tháng cuối của thai kì hay một thời gian ngắn sau khi sinh, xấp xỉ tuần thứ 21. Cũng có vài báo cáo nói rằng bệnh xuất hiện vào 3 tháng đầu thai kì.

Bệnh Pemphigoide thường bắt đầu bằng ngứa dữ dội sau đó hình thành những mảng đỏ cứng thường ở quanh rốn. Sau 2 4 tuần các mảng đỏ này rộng ra, xuất hiện mụn nước và mụn mủ ở xung quanh bờ, sau liên kết với nhau thành hình zic zắc, hình vòng vèo hoặc thành chùm, thành đám kiểu herpes nên mới có tên gọi bệnh herpes ở phụ nữ có thai (herpes gestationis). Các thương tổn dần lan rộng ra thân mình, lưng, mông cánh tay, bàn tay và bàn chân, nhưng không có ở mặt, trên đầu và trong miệng. Giai đoạn muộn khi có thai, bệnh có thể tự khỏi nhưng hầu hết các trường hợp (75 80%) bệnh sẽ bùng phát mạnh lên trước sinh. Bọng nước khỏi không để lại sẹo trừ khi có bội nhiễm.

Các ban đỏ bọng nước cũng có thể tái phát khi bắt đầu có kinh hoặc dùng thuốc uống tránh thai. Trường hợp có thai sau, bệnh Pemphigoide thường tái phát sớm và có thể trầm trọng hơn. Chỉ khoảng 8% phụ nữ không phát triển bệnh Pemphigoide trong lần có thai tiếp theo.

Nguyên nhân gây bệnh Pemphigoide là do tự miễn. Kháng thể sẽ kết hợp với một típ của tổ chức liên kết nhất định trên da và gây ra đáp ứng viêm. Đáp ứng này được thể hiện bằng triệu chứng đỏ, ngứa, hình thành bọng nước.

PG được chẩn đoán chủ yếu vào sinh thiết trên vùng da cạnh thương tổn và vùng da bình thường. Các xét nghiệm đặc hiệu để phát hiện kháng thể là miễn dịch huỳnh quang trực tiếp trên mảnh sinh thiết da.

Điều trị: một số trường hợp PG nhẹ thì có thể bôi kem steroide và kháng Histamin. Tuy nhiên, các trường hợp nặng phải được uống steroide mới kiểm soát được bệnh.

Ảnh hưởng đến thai nhi: do kháng thể đi qua rau thai nên PG có thể ảnh hưởng đến thai nhi. Một báo cáo thấy khoảng 5% trẻ sinh ra từ các bà mẹ này có bị phát ban. Tuy nhiên các ban ở trẻ sơ sinh thường tồn tại trong thời gian ngắn và có thể tự khỏi mà không cần điều trị. Cũng có chứng cứ thấy phụ nữ bị PG có nguy cơ cao đẻ non. Các nghiên cứu gần đây lại cho thấy PG không tăng nguy cơ sảy thai hay thai chết khi lọt lòng.

Tóm lại khi mang thai, các bà bầu phải đối mặt với một số thay đổi trên da hay xuất hiện 1 số bệnh da, bên trong đó một số bệnh có thể ảnh hưởng lớn ở cả người mang thai và thai nhi. Vì thế các người mang thai cần được theo dõi cẩn thận, phát hiện và điều trị sớm những dấu hiệu bệnh để có được trị liệu tốt & an toàn cho cả người mang thai & thai nhi.

Đọc thêm: sàng lọc trước sinh là gì ?